Rechtelijke macht nauwelijks aanspreekbaar op fouten
Friesch Dagblad; Opinie/Achtergrond; Door Wim Orbons; 12 mei 2006
Volgens oud-rijksrechercheur Hans Akerboom is de moord op Marianne Vaatstra nog steeds op te lossen.Waarom gaan we dan nu niet direct met z'n allen aan het werk? Want naast de zaak-Vaatstra liggen nog tientallen zaken op de plank waarbij politie, openbaar ministerie (OM) én ook rechters de mist zijn ingegaan. De rechterlijke macht laat zich moeilijk controleren en is nauwelijks aanspreekbaar op fouten, stelt Wim Orbons.
Wim Orbons
Dat het OM met de zaak-Vaatstra in de maag zat, blijkt uit het feit dat het in 2002 een evaluatie naar het eerste onderzoek liet verrichten. Maar dat evaluatierapport van de commissie-Van Dijk - vergelijkbaar met de commissie-Posthumus in de Schiedammer parkmoord - wordt nog steeds binnenskamer gehouden.Waarom?
Ondertussen zijn tal van nieuwe vragen gerezen waaraan niet zomaar voorbij kan worden gegaan. Maar in Nederland is het bijna onmogelijk om herzieningsverzoeken naar aanleiding van gerechtelijke dwalingen (of een hernieuwd onderzoek in de zaak-Vaatstra) gerealiseerd te krijgen. Daar verandert de commissie- Buruma - die daarover gaat adviseren - weinig aan, terwijl we zien dat onderzoeken van politie en in sommige zaken de gehele rechtsgang van rechtbank tot en met Hoge Raad een farce is gewest.
Dat zagen we in onder andere de Puttense moordzaak en de Schiedammer parkmoord. Deze laatste zaak, na de justitiële en of gerechtelijke dwalingen in de zaak Lancee, de Balpenmoordzaak, de Zaanse paskamermoord, de Enschedese vuurwerkramp, de zaak Erik O. enzovoort, heeft zoveel twijfel over de integriteit van politie, OM, maar ook over de rechterlijke macht opgeroepen, dat in de afgelopen maanden alweer enkele nieuwe zaken zijn voorgedragen voor hernieuwd onderzoek.
Maar daar komt nauwelijks schot in, net als in de zaak-Vaatstra.Waarom nog steeds geen grootschalig dna-onderzoek, destijds aanbevolen door wetenschappers? Simpelweg omdat de korpschef en de hoofdofficier van justitie er tegen waren en kennelijk nog steeds zijn.
De rechtspsycholoog professor dr. Hans Crombag - in 1998 kreeg hij een Lifetime Award van de European Association for Psychology and Law, die hem de 'grondlegger van de Europese rechtspsychologie' noemde - schat dat er per jaar tien tot vijftien rechterlijke dwalingen voorkomen. Er moeten dus zeker tientallen mensen ten onrechte in de gevangenis zitten. Ook onacceptabel is dat niet altijd tot het uiterste wordt gegaan om moordenaars op te sporen.
Politici maken zich daar niet echt druk om. Sterker, CDA-fractievoorzitter Maxime Verhagen vindt zelfs ,,beter tien onschuldigen in de cel dan een terrorist op vrije voeten’’, waar recent nogal wat leden van de Hoge Raad kritisch op reageerden.
Crombag en andere wetenschappers pleiten in vijf bekende zaken voor nieuw onderzoek. En dan zijn er nog vier minder bekende zaken. De inkt van het boek van Crombag en Wagenaar is nauwelijks droog of er ligt alweer een nieuw boek in de schappen, waar minister Donner van Justitie onmogelijk blij mee kan zijn. Dat geldt ook voor de bazen van politie, OM én rechterlijke macht. Het boek: Vincent plast op de grond, nachtmerries in het Nederlands recht, van de hoogleraar psychologie en recht, professor dr.Willem Albert Wagenaar beschrijft elf zaken waarin politie, OM én rechters fout op fout stapelen en het leven van (onschuldige) mensen levenslang ernstig verzieken. Maar nog erger: 'En zo zijn er alleen al in mijn bestand vele tientallen zaken, en vermoedelijk in Nederland duizenden zaken’, schrijft Wagenaar.
Maar liegende of nalatige politieambtenaren, officieren van justitie of falende en nalatige rechters krijgen geen ontslag en worden zelden vervolgd. Dat geldt ook voor de, meestal aangeefsters, van vele valse beschuldigingen van seksueel misbruik, vooral na echtscheiding. Wagenaar spreekt van minstens 50 procent. Wraak of extra 'bewijs' om het negeren van de omgangsregeling te rechtvaardigen zijn vaak de motieven.
Onschuldig opsluiten
Hoe is het toch mogelijk met al die wetenschap en technische middelen dat we nog steeds onschuldige mensen opsluiten? Het antwoord is simpel. Rechters zijn ook mensen met vooroordelen, bedrijfsblindheid en beïnvloedbaar. In een korte periode werden rechters en hoog geplaatste mensen van het OM beschuldigd en of veroordeeld wegens bezit van kinderporno, mishandeling, verboden wapenbezit en behoorlijke verkeersovertredingen.
Wetenschapper Jan de Keijser toonde begin 2000 aan dat rechters zelfs in volkomen identieke zaken tot sterk verschillende uitspraken komen. Zelfs vanuit de Hoge Raad (en het Europese Hof) komt kritiek op de kwaliteit van de Nederlandse rechtspraak.
Maar de Hoge Raad vergeet dat zij zelf ook onderdeel van het probleem is. De Hoge Raad besluit zelden tot een herziening. In de afgelopen vijf jaar slechts drie herzieningen. Dat is begrijpelijk. Want meestal heeft de Hoge Raad immers in een eerder stadium al bekeken of diezelfde omstreden veroordeling in aanmerking kwam voor cassatie. Als de Hoge Raad een herziening toewijst, erkennen ze min of meer dat ze bij de behandeling van het cassatieverzoek onvoldoende kritisch naar het bewijs hebben gekeken.
Ook als de commissie-Buruma en Postumus ll en of het OM zelf een herzieningsverzoek vragen, heeft de Hoge Raad het laatste woord. Merkwaardig is ook dat de commissie-Buruma alleen uit juristen bestaat en de commissie- Postumus ll wordt gedomineerd door juristen en politieambtenaren. En het zijn juist de politieambtenaren en juristen die mede debet zijn aan de gerechtelijke dwalingen, dat vooral door (rechts)psychologen is blootgelegd.
Het vaststellen van feiten is de kern van de taak van rechters (en politie en OM). Dat is een logische taak, waarvoor juristen in het algemeen niet worden opgeleid. Onderzoeksmethoden, logica, dataverwerking en statistiek zijn onderontwikkelde gebieden bij juristen. Ook bij het OM zit het scheef. De officier van justitie zou een onafhankelijke magistraat moeten zijn op zoek naar waarheidsvinding, maar in de praktijk zijn het crimefighters geworden met veel meer mogelijkheden en bevoegdheden dan de verdediging, en vrijwel zonder controle of beroepsmogelijkheid. Een klacht tegen het OM kan in feite alleen maar ingediend worden bij het OM, dat zoals voorspelbaar bijna alle klachten afwijst.
Meer druk
Is de instelling van de commissies een goede zaak? Ja en nee, het zal hooguit wat meer druk leggen op de Hoge Raad. Een commissie, zonder wettelijke bevoegdheden om een herzieningsverzoek af te dwingen, zal nauwelijks iets opleveren. Beter zou zijn om de criteria voor een herzieningsverzoek te versoepelen.
Maar nog beter is (naast de versoepeling) dat herzieningsverzoeken worden ingediend bij een onafhankelijke commissie van deskundigen (die niet alleen uit juristen bestaat), naar Brits en Deens voorbeeld, waar inmiddels de meeste leden van de Hoge Raad positief tegenover staan. Dat is ook logisch, want iedereen wordt gecontroleerd (en krijgt ontslag bij wanprestaties), ook leden van het kabinet. Maar deze regel geldt (nog) niet voor aanklagers en rechters. Als een patiënt overlijdt door een nalatige medisch specialist, wordt die vervolgd . Voor aanklagers en rechters lijkt dat niet te gelden.
Wim Orbons is voormalig bestuurder van gezondheidszorgorganisaties
De rechtbank op Schiphol. De rechterlijke macht laat zich moeilijk controleren en is nauwelijks aanspreekbaar op fouten.
Foto: ANP
Geen opmerkingen:
Een reactie posten